شیر فلکه (Valve) وسیله ایست برای تنظیم میزان عبور سیال از یک گذرگاه٬ که به صورت باز٬ بسته و یا ما بین این دو وضعیت قرار می شود و اجازه ی عبور سیال را به صورت مکانیکی صادر می کند.شیر فلکه از کلمه ی valve در زبان انگلیسی مشتق شده که به معنای گلوگاه می باشد.
در یک سیستم انتقال سیال، شیرآلات نقش کلیدی دارند. زیرا از آنها برای مصارف قطع و وصل جریان، تغییر دبی جریان، و کنترل جریان استفاده می شود.
شیر فلکه ها از لحاظ سایز و نوع عملکرد به انواع مختلفی تقسیم می شوند. قطر شیر فلکه ها از چند دهم میلیمتر تا چند متر قابل تغییر می باشد. برای مثال در برخی پالایشگاه ها شیرفلکه هایی تا ارتفاع ۵ متر نیز وجود دارد.شیرها بر اساس نحوه ی عملکردی به دو دسته تقسیم می شوند: شیرهای خطی، شیرهای دورانی.
شیر فلکه ی توپی ball valves
این نوع از شیر فلکه ها برای باز و بسته کردن ناگهانی و بدون افت فشار در لوله ها استفاده می شود. در شیر فلکه های توپی عمل قطع و وصل جریان بوسیله جسم کروی شکل که در وسط آن مجرائی موجود است
، انجام می گیرد. در واقع دوران توپی موجود در شیر به اندازه ی 90 درجه، مسیر حرکت سیال را باز و بسته می کند. در وقت باز بودن، مجرای مذکور در مسیر حرکت سیال واقع می گردد و در وقت بسته بودن، طرف دیگر جسم محل عبور سیال را مسدود می نماید این نوع شیرها کاربرد زیادی در صنعت دارند وبرای کنترل بسیاری از سیالات مانند گازها و روغن مورد استفاده قرار می گیرند.